این جمله که «از ارث محرومت می‌کنم» برای بسیاری از افراد آشنا است و ممکن است بارها و بارها آن را شنیده باشند. 

حال باید بررسی کرد که آیا در عالم واقع و از لحاظ قانونی و شرع، پدر این حق را دارد که فرزند خود را از ارث محروم کند یا خیر؟ به این منظور ابتدا باید برخی مفاهیم مرتبط با وصیت را توضیح داد.

پیشگیری از اختلافات احتمالی وراث

  مرگ اگرچه پایان زندگی دنیایی برای یک شخص محسوب می‌شود اما اموال و اعمال باقی مانده از فرد می‌تواند تازه شروعی برای دعوا برای کسانی باشد که ورثه متوفی هستند و حالا می‌خواهند جانشین شخص پس از مرگش باشند. هرچند قوانین دو راه حل تعیین سهم الارث و وصیت را برای جلوگیری از اختلاف در نظر گرفته است اما دعوا بر سر ماترک متوفی گاهی به قتل وراث هم منجر شده است و در این بین توجه به وصیت کمتر مورد توجه قرار گرفته است.

 درصورتی که ارزش روز کلیه ماترک متوفی کمتر از دیون محقق متوفی، واجبات مالی و عبادی و هزینه کفن و دفن باشد اموال و دارایی های متوفی مشمول مالیات نخواهد شد و مالیات های پرداختی با ارائه اسناد و مدارک مثبته به پرداخت کنند مسترد خواهد شد.با تصویب نمایندگان مجلس شورای اسلامی وراث متوفی موظند به منظور کسر هزینه های کفن و دفن، ظرف یک سال از تاریخ فوت متوفی اظهارنامه ای حاوی کلیه اقلام ماترک و بدهی ها را به اداره امور مالیاتی تسلیم کنند.

بسیاری از افراد با انگیزه‌های مختلف تصمیم‌ می‌گیرند تکلیف اموالشان بعد از موت را در زمان حیاتشان مشخص کنند. روش‌های حقوقی مختلفی برای این کار وجود دارد. برخی از این روش‌ها هم برای صاحب مال و هم برای دیگران مشکلاتی را به وجود می‌آورد. مثلا حتما شنیده‌اید که پدری در انتهای عمر، بعد از انتقال اموالش به فرزندان با نامهربانی آنها روبه‌رو می‌شود. در ادامه قصد داریم در گفت‌وگو با کارشناسان حقوقی به بررسی بهترین روش برای تعیین تکلیف اموال برای بعد از فوت بپردازیم.

میراثی که از متوفی باقی می‌ماند باید بین وارثان تقسیم شود. در حقیقت دارایی یکی از ویژگی‌های مربوط به شخصیت انسان است که با تولد شخص به وجود می‌آید و با فوت وی از بین می‌رود.

 پس از فوت شخص دارایی در مفهومی که ذکر شد، از بین می‌رود و صرفا اجزای مثبت و منفی دارایی باقی می‌ماند که پس از فوت متوفی، ترکه نامیده می‌شود. از لحاظ حقوقی منظور از ماترک، اموالی است که در هنگام مرگ متوفی جزو دارایی و در مالکیت وی بود هرچند که پس از فوت متوفی تا زمان تقسیم ترکه تلف شود.

  با فوت هر شخص دارایی او مطابق مقررات قانون مدنی به وارثانش به ارث می‌رسد. یکی از مسایلی که ابهاماتی در خصوص نحوه تقسیم میراث ایجاد می‌کند وجود جنینی در میان وارثان است.

 شرایط ارث بردن این جنین و تاثیری که بر ارث دیگران می‌گذارد موضوعی است که در گفت‌وگو با دکتر مهدی یوسفی صادقلو، مدرس دانشگاه و وکیل پایه یک دادگستری به بررسی آن پرداخته‌ایم.

 این مدرس دانشگاه در خصوص وضعیت ارث‌بری جنین با اشاره به ماده 957 قانون مدنی می‌گوید: به موجب ماده 957 قانون مدنی، جنین مشروط به زنده متولد شدن از مورث خود ارث می‌برد، در این فرض یک حالت غالب وجود دارد که فوت پدر است.

 قواعد ارث در کشور ما امری است یعنی جای چانه‌زدن و اما و اگر در آن نیست. با فوت هر شخص اموال او به وارثان او به ارث می‌رسد. اما برای اینکه مالکیت وارثان بر ورثه کامل شود باید مراحل و مسیری طی شود.

  ترکه به چه معناست؟

 مفهوم دارایی، به معنی شایستگی و امتیاز دارا شدن حقوق و تکالیف مالی، یکی از ویژگی‌های مربوط به شخصیت انسان است که با تولد شخص به وجود می‌آید و با فوت وی از بین می‌رود. پس از فوت شخص، دارایی در مفهومی ‌که ذکر شد، از بین می‌رود و صرفا اجزای مثبت و منفی دارایی باقی می‌ماند که پس از فوت متوفی، ترکه نامیده می‌شود. به عبارت دیگر، دارایی شخص پس از فوت از بین می‌رود و فقط اجزای دارایی در فرض وجود به ورثه منتقل می‌شود.

 نحوه رسیدگی به انحصار وراثت

 وفات در کنار تولد، ازدواج، طلاق و صاحب فرزند شدن از وقایعی است که لازم است در شناسنامه هر فردی ثبت و ضبط شود. هر چند پس از ثبت وفات، شناسنامه شخص باطل می‌شود اما به این معنا نیست که آثار اعمال و قراردادهای احتمالی او نیز از بین برود، چه اینکه ورثه باید قبل از تقسیم ماترک به تعیین تکلیف وضعیت دیون و بدهکاری‌های او بپردازند. انحصار وراثت تکلیفی است که قانون قبل از هرگونه دستکاری اموال متوفی بر عهده ورثه گذاشته است. اگر می‌خواهید درباره این موضوع بیشتر بدانید مطالعه این بسته را به شما پیشنهاد می‌کنیم.

بعد از فوت هر یک از ما، اموال‌مان خواه ناخواه به وارثان می‌رسد و هیچ‌کدام از ما نمی‌تواند جلوی این انتقال را بگیرد. در مقابل، وارثان هم باید صبور باشند تا تشریفات انتقال اموال سپری شود. اگرچه بعد از فوت متوفی، بلافاصله وارثان مالک ارثیه می‌شوند، مالکیت آنها مستقر و قطعی نیست.

 امری بودن قواعد ارث

 یک وکیل دادگستری در مورد بررسی زمان تملک وارثان بر اموال متوفی می‌گوید:

مقررات ارث از قواعد آمره است و قبل از فوت مورث نمی‌توان نسبت به ترکه (البته دو سوم اموال) تصمیمی‌اتخاذ کرد و اراده مورث و وراث در آن بی‌تأثیر خواهد بود، لیکن پس از فوت، وراث طبق قواعد می‌توانند نسبت به قبول یا عدم قبول ترکه اظهارنظر کنند. 

 قالب‌های قانونی تنظیم وصیت نامه    

وصیت امتیازی است که به هر یک از ما امکان می‌دهد در مورد سرنوشت اموالمان بعد از مرگ تصمیم‌گیری کنیم. البته دایره وصیت امور دیگری غیر از اموال را هم در برمی‌گیرد. به هر حال کسانی که بر هراس از مرگ غالب می‌شوند و تصمیم به تنظیم وصیتنامه می‌گیرند بهتر است با برخی بایدها و نبایدها در این خصوص آشنا شوند.

 با نگاهی به قوانین مشاهده خواهیم کرد که سه نوع از وصیت‌نامه وجود دارد که دادگاه‌ها آن را به رسمیت می‌شناسند. بنابراین اگر قصد وصیت داشتید حتما یکی از این قالب‌ها را انتخاب کنید: وصیت‌نامه خودنوشت،‌ وصیت‌نامه رسمی و وصیت‌نامه سری.

مرگ رویدادی است که برای تمام افراد جامعه اتفاق می‌افتد به دلیل انتقال قهری اموال به بازماندگان، آثاری از جمله لزوم تعیین تکلیف مایملک و میزان سهم و حقوق وراث را به دنبال دارد اما برای اینکه وراث بتوانند سهم‌الارث خود را مطالبه و در آن تصرف کنند، ابتدا لازم است منحصربودن و سهم‌الارث هر یک از آنها بررسی و اثبات شود.

1-       خانم‌ها در مواردی که تاریخ فوت شوهر پس از اصلاحیه قانون مدنی 1387 باشد، از زمین نیز ارث می‌برند.

2-      کسی که وراث ندارد می‌تواند به تمام ترکه وصیت کند.

3-      ورثه در مقابل بستانکاران ضامن نقص یا تلف ترکه نیستند. مگر اینکه نقص یا تلف مستند به تقصیر آن‌ها باشد.