اصول و قواعد عمومی؛
اصول «لزوم عقد»، «جبران خسارت»، «صحت» و «تاثیر عرف در معاهدات» از مهمترین اصول و قواعد حاکم بر عقود و معاملات محسوب می‌شود.
1- اصل لزوم عقد
اگر عقدی واقع شد، اصل بر لزوم آن است.
یکی از تقسیم‌بندی‌های عقود، تقسیم‌بندی آن به عقد لازم و عقد جایز است. منظور از اصل لزوم این است که اگر با هر عقدی مواجه شدیم، باید اصل را بر این بگذاریم که این عقد لازم است.
آشنایی با آثار و شرایط حقی به نام حق شفعه
ماجرای حقوقی 2 شریک در مال غیر منقول قابل تقسیم
قانونگذار در ماده ۸۰۸ قانون مدنی می‌گوید: هر گاه مال غیرمنقول قابل تقسیمی بین دو نفر مشترک باشد و یکی از دو شریک، حصه (سهم) خود را به قصد بیع (فروش) به شخص ثالثی منتقل کند، شریک دیگر حق دارد قیمتی را که مشتری داده است، به او بدهد و حصه مبیعه (سهم فروخته‌شده) را تملک کند که این حق را حق شفعه و صاحب آن را شفیع می‌گویند. اخذ به شفعه یکی از اسباب تملک است که ماده 140 قانون مدنی، این موضوع را مورد توجه قرار داده است.
با نگاهی به قانون مدنی
عقود پس از انعقاد و تشکیل، ممکن است به دلایلی مانند فقدان قصد انشای طرفین، فقدان اهلیت، فقدان شرایط مربوط به مورد معامله و جهت نامشروع باطل شوند.بطلان حالتی است که در آن، عقد وجود حقوقی پیدا نمی‌کند، خواه در نتیجه واقع نشدن (تراضی) یا بدون موضوع بودن آن؛ و خواه به دلیل منع قانون از نفوذ تراضی نامشروع باشد.
توصیه های حقوقی
چگونه هنگام معامله ماشین کلاه سرمان نرود؟
پس از تحولات صنعتی، پیشرفت تکنولوژی و استفاده روزافزون از ماشین آلات، نیاز به اتومبیل و به طور کلی وسایل حمل و نقل در سطح جامعه بیش از پیش نمایان شده و به تبع آن، روابط اشخاص درخصوص انتقال و استفاده از این وسایل، مثل خرید، فروش، اجاره و... دچار تحول گردیده است. لذا این امکان وجود دارد که در روابط افراد در این خصوص، اختلافاتی ایجاد شود که یک یا دو طرف معامله را وادار به طرح اقامه دعوی علیه دیگری یا استمداد از قانون در حل اختلاف خود نماید.
بازخوانی یک پرونده؛
دعوای استرداد ثمن معامله، دعوایی است مربوط به عقد بیع و عقد بیع همان خرید و فروش اصطلاحی در عرف ماست. از لحاظ قانون مدنی ایران بیع عبارت است از تملیک عین به عوض معلوم. یعنی یک مال در مقابل عوض یا همان وجه یا مبلغی، در برابر تملیک عین داده می‌شود.
در گفت‌وگو با کارشناسان ؛
قراردادها تابع قصد واقعی طرفین آن است و چون امکان تعیین قصد واقعی طرفین قرارداد به صورت دقیق وجود ندارد، برای پی‌بردن به آن باید به الفاظ عقود و قراردادها مراجعه کرد.
حق ارتفاق در اموال غیرمنقول
ارتفاق از ریشه رفق بوده و رفق به معنای مدارا است. ارتفاق حقی است برای شخص در ملک دیگری که این حق، جنبه شخصی ندارد. حق ارتفاق به لحاظ مالکیت شخص بر ملک، برای او ایجاد می‌شود و مخصوص اموال غیرمنقول است.
وقوع عقد بیع چه آثاری به دنبال خواهد داشت؟
بیع در لغت به مفهوم خریدن و فروختن آمده است. بر اساس ماده 338 قانون مدنی، «بیع عبارت است از تملیک عین به عوض معلوم.»
از این تعریف استنباط می‌شود که بیع عقدی معوض و تملیکی است. بنا بر تعریف بیع، مبیع (مال مورد بیع) باید عین باشد؛ مانند خانه و زمین بنابراین هیچ گاه منفعت و عمل را نمی‌توان مبیع قرارداد. این در حالی است که در این تعریف، در مورد ثمن (مال پرداخت‌شده در برابر مبیع) هیچگونه قیدی دیده نمی‌شود زیرا قانون ثمن را به «عوض» تعبیر کرده است که می‌تواند شامل عین، منفعت و عمل نیز باشد.عقد بیع دارای دو موضوع «مبیع» و «ثمن» بوده که در عرف کنونی، به طور معمول، ثمن، پول است؛ نه کالا.مبیع باید عین بوده؛ یعنی محسوس و مادی باشد و به طور مستقل مورد داد و ستد قرار گیرد همچنین مالیت داشته، معین بوده و مبهم نباشد.عقد بیع مانند عقود دیگر در صورتی منعقد می‌شود که دارای شرایط اساسی صحت معامله باشد.
معامله سالم در گروی اطلاعات حقوقی است
بر اساس ماده 183 قانون مدنی، عقد عبارت است از اینکه یک یا چند نفر در مقابل یک یا چند نفر دیگر تعهد بر امری کنند که مورد قبول آنها باشد همچنین در ماده 184 قانون مدنی می‌خوانیم که عقود و معاملات به لازم، جایز، خیاری، منجز و معلق تقسیم می‌شوند.
در قالب بازخوانی یک پرونده؛
یکی از دعاوی مربوط به املاک عبارت است از درخواست الزام فروشنده به حضور در دفترخانه و تنظیم سند رسمی انتقال به نام خواهان که از آن با عنوان «دعوای الزام به تنظیم سند» یاد می‌کنند. این دعوا در مواردی طرح می‌شود که با وجود انجام معامله یا برنده شدن خواهان در مزایده و خرید ملک، خوانده به هر دلیلی از حضور در دفترخانه و انتقال رسمی ملک خودداری می‌کند.
نکات کلیدی درباره عقدجعاله
«جعاله» در لغت به معنای مزدی است که در برابر انجام کاری قرار داده می‌شود و در اصطلاح فقها، صیغه‌ای است که ثمره آن به دست آوردن منفعتی در برابر عوض است. البته برای انعقاد جعاله، شرط نیست که کارمزد معلوم باشد.
از جعاله، تعاریف دیگری نیز صورت گرفته است که بر اساس یکی از تعاریف فقها، ملتزم شدن جاعل به دادن عوض در قبال عملی که حلال و مقصود عقلا است، جعاله نامیده می‌شود.
نگاهی به وقف در فقه و قانون مدنی
قانونگذار در ماده 55 قانون مدنى، وقف را اینگونه تعریف می‌کند: «وقف عبارت است از اینکه عین مال حبس و منافع آن تسبیل شود.» در متون فقهی در تعریف وقف آمده است: حبس‌المعین و تسبیل المنفعه منظور از حبس کردن عین مال، نگاه داشتن آن از نقل و انتقال و نیز از تصرفاتی است که موجب تلف عین شود.
با نگاهی به قانون مدنی
اقاله در لغت به معنای مسامحه و نادیده انگاشتن امر یا موضوعی بوده و در اصطلاح، عقدی به عقدی گفته می‌شود که موضوع آن از بین رفتن تمام یا قسمتی از عقد نخست است و در آن رضایت و توافق به همراه اراده طرفین شرط لازم است.
اقاله نوعی عقد است که با رضایت و توافق، قصد و انشای طرفین محقق می‌شود و موضوع آن توافق برای از بین رفتن عقد نخست است.قانونگذار تعریف مشخصی از عقد اقاله ارایه نکرده اما مصادیق و شرایط آن در مواد 283 تا 288 قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران آمده و به صراحت ماده 264 از علل سقوط تعهدات و آثار آن است.
اختیار فسخ معامله در قانون مدنی
خیار یا خیار فسخ، اصطلاحی در فقه و حقوق به معنای حق برهم‌زدن یک‌جانبه قرارداد است. خیار، اسم مصدری به معنای اختیار و به مفهوم اختیاری است که شخص در فسخ معامله دارد.
در قانون مدنی ایران به پیروی از کتب فقهی یک نظریه عمومی برای خیارات ایجاد شده است که در قوانین سایر کشورها همانند آن وجود ندارد.
شرایط اساسی صحت معاملات
عقود و معاملاتی که در جامعه واقع می‌شود، دارای تعدد و تنوع است و هر معامله‌ای ویژگی، خصایص و آثار مخصوص به خود را دارد. هر چند که معاملات متنوع و متعددند، اما همه آنها وجوه مشترکی دارند که شرایط اساسی صحت معاملات نامیده می‌شود.
بررسی ابعاد حقوقی در نگاه فقها و حقوقدانان
بیشترین نگرانی که موقع برنامه‌ریزی برای سفر ذهن افراد را به خود مشغول می‌کند، محل اقامت است؛ خصوصا در زمان‌های شلوغ که پیدا کردن هتل و اقامتگاه مشکل‌ساز است. اما خرید خانه یا آپارتمان دوم در شهری دیگر برای کمتر کسی مقدور است. به همین دلیل مدتی است که نظامی پیش‌بینی کرده‌اند به نام مالکیت زمانی یا Time Sharing که افراد متعددی در طول یک سال بتوانند مالک یک ملک باشند. به این ترتیب هزینه خرید ملک بین یک گروه تقسیم می‌شود و پرداخت آن آسان‌تر خواهد بود. حال باید دید از دیدگاه حقوقی، مالکیت زمانی در چه قالبی می‌گنجد آیا افراد به صورت مشاع مالک عین ملک هستند یا اینکه مالک منافع آن می‌شوند. این امر نیازمند بررسی نظام حقوقی حاکم بر مالکیت زمانی است.
نظر کارشناسان حقوقی؛
معاوضه در اصطلاح به مبادله کالا و خدمات گفته می‌شود. در عهد باستان، هر تولیدکننده، آن چه را زیادتر از احتیاج خود داشت با کالا یا خدمات تولیدکننده دیگری مبادله می‌کرد که به این عمل «معاوضه» گفته می‌شود. در اصطلاح حقوقی معاوضه را مبادله کالا به کالا تعریف می‌کنند و بیع که ویژه مبادله کالا با پول است در حقیقت شکل تکامل‌یافته معاوضه به شمار می‌رود.
اقتضائات حقوقی
در بیشتر قراردادهایی که روزانه
منعقد می‌کنیم از میزان «عوض» اطمینان حاصل می‌کنیم اما همیشه و در همه قراردادها این
امکان وجود ندارد که دقیقا عوض قرارداد مشخص باشد بلکه با توجه به زمان قرارداد و زمان
اجرای آن ممکن است، عوض قرارداد به صورت شناور تعیین شود.
برای بررسی چنین قراردادهای با دکتر حسین طاهرخانی، استاد دانشگاه و وکیل پایه یک دادگستری گفت‌وگو کردیم.
حق شفعه، راهکار رهایی از شراکت جدید
شراکت یکی از موضوعاتی است که آثار خوب و بد فراوانی در عالم حقوق برای آن متصور است. یکی از اختلافاتی که ممکن است گریبان دو شریک را بگیرد به زمانی مربوط می‌شود که دیگری می‌خواهد سهم خود را بفروشد آن هم به کسی غیر از شریک خودش. در این حالت قانون حقی را به شریک می‌دهد که بتواند با همان قیمت سهم دیگری را بخرد که به آن حق شفعه گفته می‌شود. اگر شما هم جزو کسانی هستید که بخشی از دارایی‌‌تان به صورت شراکتی است، حتما بسته حقوقی زیر را دنبال کنید.
جنس فروخته شده، پس گرفته می‌شود!
با اینکه دادوستد یا همان خرید و فروش در زندگی روزمره انسان‌ها جایگاه ویژه‌ای دارد؛ در این میان بسیاری از خریداران به علت مطلع نبودن از حقوق خود دچار مشکل شده و به قولی سرشان کلاه می‌رود. اگر شما هم خریداری هستید که در خرید خود اشتباه کرده اید و نمی‌دانید چطور باید مشکل را حل کنید، این بسته حقوقی که در گفت‌وگو با علی درویش حقوقدان نوشته شده است را تا انتها بخوانید:
ارکان و ویژگی‌های عقد مزارعه در قانون
مزارعه در لغت به معنای «با همدیگر کاشتن» بوده و در اصطلاح عقدی است که به موجب آن یکی از طرفین زمینی را برای مدت معینی به طرف دیگر می‌دهد تا در آن زراعت کرده و حاصل را تقسیم کنند. مالک زمین را مُزارِع و کسی که زراعت می‌کند، عامل می‌گویند.
مسیر امن مالکیت؟
اگر به دنبال خانه هستید، به احتمال زیاد به مشاوران املاک سری می‌زنید و از آنها در پیدا کردن خانه کمک می‌گیرید. پس از اینکه خانه مورد نظر خود را یافتید، نوبت به نوشتن قرارداد و قولنامه می‌رسد. اینکه قولنامه را چگونه تنظیم کنید و چه مواردی را در آن ذکر کنید، بسیار مهم است. زیرا که تعداد زیادی از پرونده‌های موجود در دادگاه در مورد املاک، از پیامدهای درست تنظیم نکردن قولنامه است.
وقتی مالک به عنوان وثیقه مالش را به طلبکار می‌سپارد:
رهن در لغت به معنای ثبات و دوام بوده و عقد رهن نیز در اصطلاح حقوقی، عقدی است که به موجب آن، مالک مالی را برای وثیقه به داین (طلبکار) می‌سپارد. رهن‌ردهنده را راهن و رهن‌کننده را مرتهن می‌نامند. در حقیقت، رهن عقدی است که در آن بدهکار، مالی را به عنوان وثیقه یا اطمینان به طلبکار می‌دهد تا در صورت نپرداختن دین خود، طلبکار مال را بفروشد و طلبش را از حاصل فروش بردارد. در این قرارداد لازم نیست راهن، مالک مال رهینه باشد؛ بنابراین او می‌تواند مال دیگری را با اجازه او به رهن دهد.
راه‌های انتقال مالکیت در قانون مدنی :
به هر عمل یا واقعه حقوقی که غرض از آن ایجاد مالکیت یا نقل مالکیت باشد، اسباب تملک گفته می‌شود.
بر اساس ماده 140 قانون مدنی، تملک به یکی از امور زیر حاصل می‌شود:
1- به احیاء اراضی موات و حیازت اشیاء مباحه.
2- به وسیله عقود و تعهدات.
3- به وسیله أخذ به شفعه.
4- به ارث.
عقد ودیعه در قانون مدنی:
ودیعه در لغت به معنای سپرده و امانت است و در اصطلاح حقوقی نیز ودیعه عقدی است که به موجب آن، یک نفر مال خود را به دیگری می‌سپارد تا وی آن را مجاناً نگاه دارد. ودیعه‌گذار را “مودع” و ودیعه‌گیر را “مستودع یا امین” می‌گویند.
ودیعه، عقد است لذا نیاز به ایجاب و قبول دارد. همچنین در ودیعه قبول امین لازم است؛ اگرچه به فعل باشد» (مفاد ماده 608 قانون مدنی)
بررسی تاسیس حقوقی وقف در قوانین:
وقف، سنتی اسلامی است که بر اساس آن، اصل یک مال یا منافع حاصل از آن برای خدمات عمومی و در جهت خیر و رضای خداوند هدیه می‌شود.قانون مدنی ایران که مباحث مربوط به وقف را از منابع فقه شیعه دریافت کرده، مواد 55 تا 91 را به این موضوع اختصاص داده است. ماده ۵۵ قانون مدنی وقف را اینگونه تعریف می‌کند: وقف عبارت است از اینکه عین مال، حبس و منافع آن تسبیل شود.
در گفت‌وگو با عضو هیئت علمی دانشگاه :
ودیعه مشتق از «ودع» به معنی مستقر کردن و سپردن است و در اصطلاح فقهی یک نوع عقد و پیمانی است که میان دو نفر منعقد می‌شود مبنی بر اینکه یک نفر مالی را نزد دیگری بگذارد تا او آن مال را نگهداری کند.
قرار تأمینی:
وقتی مشکلی به‌وجود می‌آید و فردی به عنوان متهم راهی دادسرا می‌شود. قاضی می‌تواند برابر قانون و تا قبل از رسیدگی کامل به پرونده در برخی جرایم به جای آنکه متهم را بازداشت یا زندانی کند برای وی قرار وثیقه در نظر بگیرد که در واقع ضمانتی باشد برای اینکه متهم هر وقت لازم بود در دادسرا یا دادگاه حاضر خواهد شد و دسترسی به وی ممکن خواهد بود.
این قرار را در نظام قضایی کشور «وثیقه» می‌نامند که این قرار تأمینی دارای مزایا و البته شرط‌هایی است. در ادامه مزایا و شروط این قرار در گفت‌وگو با کارشناسان حقوقی بررسی می‌شود.
شرایط فروش مال رهنی در گفت‌وگو با یک حقوقدان :
حال اگر بدهکار بدهی خود را ندهد، طلبکار چطور می‌تواند طلب خود را از محل فروش مالی که به رهن گرفته است، دریافت کند؟ آیا باید تشریفات خاصی را رعایت کند؟ در گفت‌وگو با دکتر عباس کریمی، عضو هیات علمی دانشگاه تهران و عضو هیات مدیره کانون وکلای دادگستری مرکز به بررسی این موضوع می‌پردازیم.
بسته حقوقی برای کسانی که غیر نقدی معامله
می‌کنند؛
خرید و فروش‌های قسطی این
روزها رونق زیادی پیدا کرده؛ افزایش قیمت‌ها باعث شده است که عده‌‌ای برای خریدهای
بزرگ خود چاره‌ای جز دل بستن به خریدهای قسطی نداشته باشند. اکنون بسیاری از خانوار‌ها
هر ماه بخشی از درآمدشان را به پرداخت اقساط بدهی‌های خود اختصاصی می‌دهند. از یک طرف
فروشندگان از این فرصت برای جذب مشتری استفاده می‌کنند و از طرف دیگر مشتری هم می‌تواند
به مرور قیمت کالای مورد نیاز خودش را بپردازد؛ بنابراین معامله دو سر سود است. خرید
قسطی اتومبیل یا لیزینگ یکی از نمونه‌های این معاملات قسطی است. قصد داریم ببینیم وقتی
یک معامله قسطی منعقد می‌شد در عالم حقوق چه اتفاقاتی می‌افتد.
گفتگو با دکتر رضا ولویون، عضو هیات علمی دانشگاه :
مشارکت مدنی به معنای درآمیختن سهم‌الشرکه نقدی یا غیرنقدی متعلق به اشخاص حقیقی یا حقوقی متعدد، به نحو مشاع، به منظور انتفاع و طبق قرارداد است. در حقیقت مشارکت مدنی و اختلاف‌های ناشی از آن یکی از دلایل مراجعه افراد به محاکم قضایی محسوب می‌شود؛ در این زمینه با دکتر رضا ولویون، عضو هیات علمی دانشگاه گفت‌وگو کرده‌ایم که در زیر می‌خوانید.
هرچه روابط تجاری افزایش یابند و رابطه‌های قراردادی بیشتر بین افراد بسته شود «عقد ضمان» به‌عنوان یکی از انواع قراردادها نیز گسترش بیشتری می‌یابد؛ با این حال برخی از ابعاد حقوقی این عقد هنوز کاملاً شناخته‌شده نیست.
درباره قراردادی سه طرفه
برخلاف عقدهایی مثل اجاره که دو طرف در آن حضور دارند، عقد ضمان را باید قراردادی دانست که سه طرف درگیر آن می‌شوند. یک وکیل دادگستری در این باره می گوید: این سه طرف شامل ضامن، مضمون‌له و مضمون‌عنه می‌شود.
وحید اسمخانی در توضیح ضامن نیز اظهار می‌کند: ضامن کسی است که از خارج به رابطه دو نفر دخالت می‌کند و در مقابل طلبکار، دین بدهکار را برعهده می‌گیرد. به گفته وی در عقد ضمان، ضامن تبدیل به متعهد اصلی و مسئول پرداخت دین می‌شود که در این میان قاعده این است که به‌دنبال انعقاد این قرارداد، مدیون از طلب خود رها و معاف می‌شود و این طلب برعهده ضامن قرار می‌گیرد.
این کارشناس حقوقی استثناهایی هم برای این اصل نام می‌برد و می‌گوید یعنی ممکن است بعد از عقد ضمان مدیون اصلی برائت پیدا نکند و همچنان طلبکار باقی بماند اما علاوه بر او، ضامن هم مسئول پرداخت همان طلب شود که این شرایط به‌نفع طلبکار است که می‌تواند به هر کدام که خواست مراجعه کند.
بانک بنا به درخواست اشخاص حقیقی یا حقوقی پرداخت دیون یا انجام تعهداتی را که به نفع سازمان‌ها، موسسات دولتی، دستگاه‌های اجرایی یا بخش خصوصی به عهده متقاضیان است، با رعایت دستورالعمل صدور ضمانت‌نامه، تعهد و ضمانت می‌کند.
به موجب ضمانت‌نامه‌هایی که توسط بانک صادر می‌شود، بانک متعهد می‌شود در صورت درخواست ذی‌نفع تا مبلغ مندرج در ضمانت‌نامه به وی پرداخت شود. د در گفت‌وگو با دکتر مصطفی السان، عضو هیأت علمی دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی و وکیل پایه یک دادگستری به بررسی انواع ضمانت‌نامه‌های بانکی پرداخته‌ایم.
اعتبار اسنادی روشی برای پرداخت وجوه معاملات در تجارت‌های بین‌المللی است. اعتبارات اسنادی به نام ( ال سی ) هم شهرت دارند. در این روش مبالغ و پول‌ها به واسطه شخص ثالثی که معمولا بانک است پرداخت می‌شود. اگر به خاطر داشته باشید در ماجراهای فساد اقتصادی بارها عنوان اعتبار اسنادی و ( ال سی ) مطرح شد. در ادامه به بررسی این موضوع خواهیم پرداخت که منظور از اعتبار اسنادی چیست. البته بررسی اعتبارات اسنادی بیشتر نیازمند مراجعه به مقررات این حوزه و اسناد بین‌المللی است و این مطالعات عمدتا در حوزه حقوق تجارت بین‌الملل می‌گنجد.
گاهی اشخاص مالی را به یکی هدیه می‌کنند و بعد از مدتی احساس پشیمانی سراغشان می‌آید که چرا آن را بخشیده‌اند در نتیجه تلاش می‌کنند تا مال داده‌شده را پس بگیرند. این متن نوشتاری است در مورد بخشش و اینکه آیا افراد می‌توانند مال هدیده داده‌شده را برگردانند.
یک وکیل دادگستری هبه را این گونه تعریف می‌کند: هبه در لغت به‌معنای بخشش، انعام، هدیه و صدقه است.هر بخششی را می‌توان هبه نامید خواه هدف از آن کمک به شخص یا تشویق وی باشد، یا به قصد قربت انجام گیرد. در کتب فقها به جای هبه گاهی عطیه و نحله هم به‌کار رفته است.
